Zo, he he, dat zit erop.
Wat een gezwoeg, de afgelopen weken. Voor het eerst in mijn leven was ik een zwevende kiezer. De perikelen rondom het referendum hebben mijn gemoedsrust danig verstoord.
Vanavond nog, kwart over zes, zat ik in de trein en ik had nog geen keuze kunnen maken. Elk nadeel heb zijn voordeel (Cruijff) want de pech die ik had dat ik vandaag via Rotterdam moest reizen wegens een aanrijding in Zoetermeer sloeg om in een enorm geluk dat ik tussen Hollands Spoor en Delft naast een dame bleek plaats te hebben genomen die in het bezit was van één van de 15.000 gedrukte exemplaren van de volledige tekst!
Het hielp mij niets. Tussen Delft en Rotterdam kon ik nog net enkele woorden wisselen over de grote vraag, maar wijzer werd ik er niet van.
Wat moest ik kiezen?
Het is mij in ieder geval duidelijk, dat we nog weinig inzicht hebben in de manier waarop mensen uberhaubt hun keuzes maken. Van Aartsen zei net nog op de TV: de burger heeft een rationele keuze gemaakt en heeft ook vanuit zijn intuitie gezegd: nee. Een "rationele intuitieve keuze"? Wat moet ik me daar in godsnaam bij voorstellen?
In de klassieke cognitiewetenschap is een keuze altijd gebaseerd op informatie. De menselijke hersenen graven, zo leert ons de theorie, het geheugen af op zoek naar relevante feiten die hen in de het proces van wikken en wegen zouden kunnen helpen. Een en ander wordt samengevoegd in een overzichtelijk stappenplan, wat strict wordt doorlopen, waarna de keuze er als in een zuiver wetenschappelijke deductie op logische wijze uitrolt. Zoals verstandige mensen dat zeggen: zet alle plussen en minnen nu eens rustig op een rij, dan kom je vanzelf tot een rationele, afgewogen keuze.
Maar dan moet je niet zulke onmogelijke vragen stellen zeg!
Als ik alle relevante informatie zou willen laten meewegen dan zou ik wel 3 jaar in de trein tussen Delft en HS heen en weer kunnen reizen.
Kijk, als ze nu drie varianten hadden bedacht, elk een A4 lang, en mij dan hadden gevraagd: welke vind je het béste, ja, dan had ik mijn beslissingstabelletjes kunnen invullen. Maar voor of tegen een verhaal wat een mens met de beste wil van de wereld niet door zijn strot te duwen is, te midden van een stel zenuwachtige achterlijke clowns die je de hele tijd lopen op te fokken, twee internet-kieswijzers die me elk precies de andere kant op sturen, en mijn vader, nee.
Mijn vader?
Ja, ik kwam vandaag zelfs tot de ontdekking dat de ons voorgelegde keuze zelfs een Freudiaanse dimensie kent: Mijn vader en ik bleken het enigszins oneens! (Goed ik was zwevend, dus niet zeker van mijn zaak, maar helemaal eens waren we het in ieder geval niet!) Als ik nu anders zou stemmen dan hij? Dat is vadermoord! Oedipus! Een generatieconflict op je negenentwintigste! Ach en wee.
En ondertussen tikte de klok maar voort. Ik was nog steeds blanco!
Thuisgekomen besloot ik de volledige tekst in zijn geheel te downloaden. Dan HEB je dat ding tenminste. Ik had nog een uur, dan zouden de stembussen sluiten.
Het downloaden verliep uiterst traag.
Tik tak tik tak
Na een half uur hield ik het niet meer. Mijn PC was onderhand vastgelopen en ik wist nog steeds niets!!! Waar is de informatie??? Op basis waarvan moet ik er in godsnaam uit zien te komen?
En toen opeens gebeurde het: Ik ben gewoon gaan stemmen. Het ging helemaal vanzelf. Geen idee wat het omslagpunt was: Ik pakte de kaart, mijn jas, stapte de deur uit en liep naar de stembus.
Mijn gedachten overschreeuwden mijn roekeloos en onverantwoordelijk gedrag: Kan mij het schelen. Dan maar een niet-geinformeerde stem. Dan maar een vadermoord. Dan maar een intuitief rationeel gevoel-van. Wat maakt het ook uit. Statistisch gezien doet mij stem er op dit tijdstip zowiezo niet meer toe. En meer van dat soort - voor de liefhebbers - 'cognitieve dissonantie reductie'.
Ik liet de chaos op mij inwerken en kwam wonderbaarlijk genoeg ineens tot een moment van innerlijke rust naar mijzelf toe dat ik nog niet eerder gekend had. In een bliksemflits van helder inzicht en geestelijke verlichting, precies voor de deur van snackbar Wong Tjou, had ik mijn beslissing genomen. Ik had gekozen. Vastberaden stapte ik het stemlokaal binnen. Ik wist het zeker, en ik sta nog altijd achter mijn keuze, die helder en duidelijk was, en die ik dan ook vanzelfsprekend zal respecteren:
Ik ben TEGEN de koopzondag!
(Thuisgekomen snel wat gegeten voor de TV. Nederland heeft overtuigend NEE gezegd tegen de grondwet. Toen ik achter de computer kroop, bleek het downloaden zojuist te zijn voltooid. Het grondwettelijk verdrag stond enkele seconden trots op mijn scherm te blinken, waarna ik het arme ding resoluut alweer de prullebak in dumpte. Afijn, hoef ik dus ook niet meer te lezen...)
Abonneren op:
Reacties posten (Atom)
5 opmerkingen:
hi iris
ik ging eigenlijk zowiezo uit van rationaliteit van het keuzeproces. wat is de rationaliteit van de beslissing zelf? wat bedoel je daarmee?
ik weet niet zo heel veel over rationaliteit, maar ik dacht als volgt: als je je op alle beschikbare informatie baseert, in het selecteren van JA danwel NEE, dan heb je de best geinformeerde keuze gemaakt. hopende dat de informatie die je tot je beschikking hebt ook betrouwbaar is, geeft dat dan de meeste kans op de "juiste" beslissing. zoals je ook een theorie wilt maken op basis van alle experimentele gegevens die je tot je beschikking hebt, nietwaar?
in geval van grondwet: ik wil van alle losse artikelen beslissen of ik er voor of tegen ben en dan de balans op maken: ben ik on the whole voor of tegen dit boek? je zou ook nog de relevantie van de verschillende artikelen in een wegingsfactor mee kunnen nemen. maar in de praktijk doen mensen dat helemaal niet. dat was mijn punt, maar wat bedoel jij met "rationaliteit die van de beslissing afhangt (itt van het proces)"?
Pim,
Die blog is van mij.
Mihai
ha,
hoi mihai wie is mihai? welkom...
iris:
als ik een rationeel keuzeproces zou doorlopen dan wist ik tenminste dat mijn uiteindelijke keuze ook rationeel zou zijn (dwz overeenkomstig mijn beliefs en desires. overigens; als ik iets doe dat niet overeenkomstig mijn beliefs en desires is, is dat dan altijd irrationeel? is dat de definitie van rationaliteit?)
maar als ik kop of munt gooi, dan weet ik toch nooit of mijn keuze rationeel was? dus dan is hij misschien rationeel (maar ik weet het niet).
ik doelde met mijn stukje overigens een beetje op het niet bestaande verschil tussen intuitief en rationeel zoals pim 'a la damasio', zoals pim zou zeggen. ik heb dus een rationeelintuitieve keuze gemaakt (had die van aartsen toch gelijk, alhoewel hij waarschijnlijk gewoon uit zijn nek stond te lullen. hij zei dus iets zinnigs terwijl hij uit zijn nek stond te lullen, is dat net zoiets als een rationele keuze maken door een muntje op te gooien?
Jelle,
Alles wat we doen is overeenkomstig met onze belief en desires, zelfs als iemand een pistoon op ons hoofd gericht houdt. Wat is een rationele keuze? Een bewuste keuze die de schijn wekt om volgens een bewust rationeel stappenplan te zijn genomen? Daar hebben weinig bewijs voor dat zoiets zou bestaan.
In de beslissingen die we nemen kunnen we slechts van instrumentele rationaliteit spreken. Op het moment dat we een doel hebben, dan is het rationeel bepaalde stappen te doen om het doel te bereiken. Maar het doel is noch rationeel noch irrationeel. Het doel is op basis van emoties bepaald. De intuïtieve beslissingen verschillen van de rationele beslissingen slechts in het feit dat we voor de rationele beslissingen een verhaal kunnen vertellen, van een aantal rationele stappen, die we in ons redenering zouden hebben genomen om ons doel te bereiken. In heel veel gevallen is dit verhaal achteraf verzonnen, zelfs geloven we het zelf, zonder dat we de echte redenen van die beslissing kennen. Ik durf te wedden dat we in de meeste gevallen het verhaal achteraf bedenken.
Interessant dat hier de naam van Damasio opduikt. Damasio is inderdaad heel overtuigend in zijn schrijven. Overtuigingskracht is een belangrijk gereedschap van wetenschappers. Liefhebbers van wetenschap raad ik daarom ook het boekje 'Een droevige zaak' van Douwe Draaisma aan. Hierin wordt uiteengezet dat Damasio wel erg ruim is in de interpretatie van de cases waarop hij zijn werk baseert. Daarmee worden de ideeën van Damasio overigens niet minder interessant.
Een reactie posten