recycled: het koffiezetapparaat

ik recycle even wat verhaaltjes, een post verder hieronder een ingezonden brief naar de NRC (niet geplaatst) en hier direct onder een stukje uit een email-discussie met Pim (Hij heeft het er ook wel eens over gehad geloof ik: zie zijn blog in de favorieten hier rechts > )

Het verhaaltje hieronder gaat over de vraag of wij aan machines, maar ook aan andere mensen om ons heen, wellicht soms meer intelligentie toedichten dan dat die machines, of mensen, werkelijk bezitten. Je moet er maar over na willen denken, niet waar? Voor de liefhebbers dus:

...

er is hier op school een koffieautomaat, als je op koffie drukt valt er eerst een bekertje en daarna begint de koffie te lopen.
als er geen bekertje valt (of je pakt het snel weg) dan wordt dat geregistreerd door het infrarood-oogje, en dan valt er NOG een bekertje.

je kunt telkens bekertjes blijven pakken (een manier die gebruikt wordt als je bijv 4 lege bekertjes nodig hebt). het apparaat lijkt een beetje op die kever (wat trouwens een soort "broodjeaap-hoorcollege-anekdote bleek te zijn) die alsmaar weer terug naar zijn holletje loopt om een dekseltje te maken (of zoiets , je kent hem wel).

goed. wat echter ook wel eens gebeurt is dat het bekertje niet helemaal goed valt en dan blijft wiebelen. als er dan koffie zou gaan lopen heb je kans dat het gaat spetteren. maar wat blijkt? het rode oog kan het bekertje niet goed detecteren omdat het wiebelt. vervolgens valt er, dus, NOG een bekertje. dat bekertje valt dan in het wiebelende bekertje met als gevolg dat het geheel weer netjes stil komt te hangen. het oog detecteert dat, en de koffie begint te lopen.

dit systeem maakt dus "gebruik" van een verborgen functionaliteit om zijn eigen problemen in de uitvoering van zijn handelingen op te lossen. het heeft hier echter geen 'besef' van. de functionaliteit zit ook niet in het oog, het zit in de werking van het infrarood-oog, het bekertjesmechanisme EN de specifieke context dat er een wiebelend bekertje hangt, in het totale cirkeltje dus. evolutionair gezien zou een dergelijke cirkel van "toevallige functionaliteit" echter wel in stand kunnen blijven omdat deze koffie-automaat het wel goed doet: hij levert de benodigde prestaties. het zou dus ook best kunnen dat mensen een hoop van dergelijke toevallige functionaliteiten "hebben", ermee geboren worden of het altijd weer aanleren, en dat die funnctionaliteiten ook echt structureel door ons gebruikt worden.

<...>

misschien is het voornamelijk ons bewustzijn dat ons in de weg zit. stel dat de koffieautomaat zich bewust werd van zijn "truukje". dan zou hij wel eens de gedachte kunnen krijgen dat hij het zelf bedacht had, dat hij eigenlijk heel slim was! (hee kijk mij nou, goh, best wel slim). en dan zou het wel eens kunnen lijken of hier een heel mentaal- systeem achter schuil gaat. misschien gaat het dus wel meer om een bepaald soort mentale representaties die we moeten schrappen uit onze theorieen, namelijk de representaties in theorieen van psychologen die eigenlijk stiekem gebaseerd zijn op ons eigen óordeel over ons gedrag. mentale representaties die qua inhoud eigenlijk voortkomen uit reflectie OP ons eigen handelen, niet op de daadwerkelijke causale factoren die het gedrag veroorzaken. zo zou je de koffieautomaat een soort "intelligentie" kunnen toedichten a la: goh, kijk nou wat slim, hij ziet dat het bekertje wiebelt, hij heeft geen armpjes om het stil te hangen, dus wat doet-ie, hij gooit er nog een bekertje in! als dat geen creatieve oplossing is! maar de creativiteit zit hier toch echt in the eye of the beholder. (in MIJ namelijk, altijd geweten dat ik creatief was :-)